Om een idee te geven van mijn Projecten heb ik er een aantal kort beschreven. Ze laten zich allemaal niet even gemakkelijk in de een of andere rubriek onderbrengen, maar voor de vorm heb ik toch een indeling gemaakt.
Biografieën: Joost Halbertsma en andere biografische projecten
Tot slot volgt een lijst met mijn publicaties
Biografieën: Joost Halbertsma en andere biografische projecten
Sinds 2019 bereid ik een biografie voor van Frederike Louise Wilhelmina (1774-1837), prinses van Pruisen en vanaf 1813 koningin der Nederlanden. Mimi, zoals ze werd genoemd, was een dochter van de koning van Pruisen en trouwde in 1791 met de oudste zoon van stadhouder Willem V. De eerste twintig jaar van haar huwelijk zou ze echter vooral aan het hof van Berlijn verkeren. Niets wees er in die jaren op dat ze nog terug zou keren naar de Nederlanden. En al helemaal niet als koningin.
*
In 2018 verscheen mijn biografie van Joost Halbertsma:
Joost Halbertsma (1789-1869) Triomfen en tragedies van een uitmiddelpuntig man
‘Halbertsma staat midden in de wereld, is ontzaglijk ambitieus, heeft contact met vele groten van zijn tijd, zijn leven is kleurrijk, zijn beweegredenen en psychologie (bergen en dalen) roepen de nodige vragen op. Alpita de Jong zette er haar tanden en en schreef een geweldig boek. Nuchter, helder, met smaak voor het ‘uitmiddelpuntige’. (Atte Jongstra in NRC Next 15 maart 2019)
‘De vuistdikke biografie is niet alleen voorbeeldig in de prettig leesbare tekst; de nawoorden (536-631) leggen minutieus verslag van allerlei achtergrondinformatie die in de lopende tekst zou storen, maar geïnteresseerden toch veel kennis en leesplezier verschaffen. Dat geldt voor spellingzaken (zowel wat het Nederlands als het Fries betreft), onderwijs, boeken, (bevriende) personen, genootschappen, dagboekaantekeningen, brieven, maar ook voor talloze bibliografische verwijzingen.’ (A. Agnes Sneller in Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 2 oktober 2018)
*
In februari 2011 vond een multidisciplinair symposium over Meinard Tydeman (1741-1825) plaats, in de Universiteitsbibliotheek in Leiden. Rick Honings (neerlandicus, biograaf van Willem Bilderdijk), Gijsbert Rutten (sociolinguist, historische taalkunde) en ik hadden sprekers uitgenodigd op verschillende vakgebieden en om een bijdrage over Meinard Tydeman gevraagd. De bijeenkomst was een stimulans om na te denken over de waarde van een biografische benadering van breed georiënteerde achttiende-eeuwse geleerden. Onder de sprekers waren Leen Dorsman (historicus, universiteitsgeschiedenis Universiteit Utrecht), Jan Noordegraaf (taalkundige, geschiedenis van de taalkunde, VU) en André Bouwman (conservator Universiteitsbibliotheek Leiden).
Lezingen en meer
In het kader van het Halbertsma-jaar 2018 verzorgde ik met Eddy van der Noord verschillende lezingen over Joost Halbertsma en zijn broers. Op soms ongewone locaties!
- in de Sint Piterkerk in Grou, met trio Hein Jaap Hilarides
- in het Fries Museum in Leeuwarden, met Ruurd Halbertsma (conservator Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden)
- in de Broerekerk in Bolsward, met Tjalling Halbertsma (econoom)
- op de boerderij De Westerein in Workum
Later volgden meer lezingen over vooral Joost Halbertsma in Harderwijk, Deventer, Hindeloopen, Elspeet, Leiden, Bodegraven, Heerenveen en Den Haag…
*
Op 24 april 2015 organiseerde ik in samenwerking met Tresoar in De Harmonie in Leeuwarden de Dag van de Brief: over de waarde van bewaarde brieven. Met lezingen en bijdragen van onder andere Piet Gerbrandy en Teigetje en Woelrat, filmpresentaties en tentoonstelling, en een uitgebreid lunchprogramma.
*
Sinds 2006 schrijf ik voor NBD Biblion, de stichting die onder andere uittreksels van binnen- en buitenlandse literatuur, auteursportretten en recensies publiceert in een database die in bibliotheken en scholen te raadplegen zijn. Het schrijven van uittreksels van literaire romans blijf ik een fascinerende aangelegenheid vinden: de roman is altijd zoveel meer dan de samenvatting en de analyse in dat uittreksel. Maar wat levert het veel op als je moet schrijven over wat je leest!
Zijpaden
Tussen 2016 en 2018 was ik nauw betrokken bij de totstandkoming van de tentoonstelling Joost Halbertsma: wereldburger uit Grou in Museum Hert fan Fryslân. De tentoonstelling liet iets zien van het museum dat Joost Halbertsma zelf voor ogen stond toen hij in 1852 vanuit zijn woonplaats Deventer kisten vol oudheden en rariteiten begon op te sturen naar Leeuwarden. Hij was zeer internationaal georiënteerd.
*
In 2013 ging ik op uitnodiging van het Nederlands Letterenfonds mee naar de Frankfurter Buchmesse, als intendant voor de Friese literatuur. Voor die gelegenheid selecteerde ik tien titels die iets van de voor buitenlanders volkomen onbekende literatuur lieten zien. De brochure wekte de belangstelling bij verschillende buitenlandse uitgevers met wie ik op de Buchmesse zelf nadere gesprekken voerde. In Friesland zelf ontstond natuurlijk veel discussie over de gekozen titels. Het vertalen van Friese literatuur krijgt inmiddels de aandacht die nodig is om kwaliteit te kunnen leveren.
*
In 2009 vertaalde ik voor de dirigent Tjalling Wynstra het libretto van de opera Don Pasquale van Donizetti in het Fries. Het vertalen van een tekst die gezongen moet worden was een geweldige uitdaging. Wynstra en ik hopen nog altijd dat er ooit geld wordt gevonden om de opera ook daadwerkelijk uit te voeren.
*
In 2008-2009 heb ik met een aantal mensen een leeslaboratorium in het leven geroepen. We besteedden steeds twee middagen aan één en hetzelfde boek. In de eerste gingen we de associaties na. Zonder ons al te veel te bekommeren om de structuur of de stijl, stonden we stil bij de vragen, antwoorden, irritatie, en bewondering die het boek bij de verschillende lezers opriep. Tijdens een tweede bijeenkomst gingen we meer analytisch te werk: welke literaire middelen heeft de auteur ingezet? En welk effect heeft dat? Door de resultaten van beide sessies bij elkaar te brengen kregen we meer inzicht in het fenomeen ‘lezen’.
Publicaties
Boeken
met T. Halbertsma en B. ter Haar De Predikant en de Boeddha: beschouwingen en heruitgave van Joost Halbertsma’s “Het buddhisme en zijn stichter” uit 1843. (Uitgeverij Noordboek, 2019)
met E. Bruinsma en A. Looijenga Swallows and floating horses. An anthology of Frisian literature (Francis Boutle Publishers, 2019)
Joost Halbertsma (1789-1869) Triomfen en tragedies van een uitmiddelpuntig man (Louise, 2018) [biografie]
met B. Slofstra J.H. Halbertsma ‘A plank I saved from a shipwreck’. Halbertsma’s commentary on Tiberius Hemsterhuis’s Lectio publica de originibus linguae Graecae (Stichting Neerlandistiek VU 2017)
Knooppunt Halbertsma. Joast Hiddes Halbertsma (1789-1869) en andere Europese geleerden over het Fries en andere talen, over wetenschap en over de samenleving (Verloren, 2009) [proefschrift]
Fries Stamboek. 500 jaar proza uit Friesland. (Contact, 2000) [historische bloemlezing van Fries proza in Nederlandse vertaling]
Under de minsken. Italjaanske ferhalen (Frysk en Frij, 2000) [ bundel met verhalen van o.a. G. Verga, G. Tomasi di Lampedusa, L. Sciascia en M. Mari in een Friese vertaling]
wetenschappelijke artikelen (een selectie)
‘Verbannen veelzijdigheid. Een boeddhistisch nisje en andere ongemakkelijke oudheden uit de verzameling van Joost Halbertsma’ in De Vrije Fries 99 (2019), 68-81.
‘Een Romein op Friese doorlopers’ In Tijdschrift voor Biografie Najaar 2014 (Jrg 3 nr 3) , 48-57.
‘De storm die in november 1836 door Deventer raasde: een meerduidig verslag van Joost Halbertsma’ In Deventer Jaarboek 2012, 57-71.
‘Experiment met een voorname en veelzijdige achttiende-eeuwer’ In Tijdschrift voor Biografie Jrg 1 (2012), nr. 2, 3-15. [over Meinard Tydeman]
‘Het doopsgezind boeddhisme’ van Joast Hiddes Halbertsma (1789-1869) In Doopsgezinde Bijdragen No. 37 (2012), 223-239.
‘Godsdienst als ‘kittelig plek’ aan het lichaam der natie. Joast Halbertsma (1789-1869) en het religieus gevoel in de vroege negentiende eeuw’ In De Negentiende Eeuw [themanummer Het religieus gevoel in de negentiende eeuw] No. 34 (2010) 2, 125-139
‘Joast Halbertsma, Jacob Grimm, and Count Carlo Ottavio Castiglioni: Nineteenth-century Sensitivities Concerning a Gothic Bible Translation’ In T. Shippey (ed.) Studies in Medievalism XIV (Woodbridge, Boydell & Brewer, 2005), 51-80
“De gelukkige verscheidenheid te bewaren”: lessen van de Friese dominee en schrijver Joast Hiddes Halbertsma (1789-1869). In A. van Heerikhuizen e.a. (ed.) Het Babylonische Europa, opstellen over veeltaligheid. (Amsterdam: University Press, 2004), 59-73
‘Internationale handel in Frysk: de Europese belangstelling voor de Friese taal gedurende de ‘Sattelzeit’ (1750-1850)’ In De Vrije Fries 2004 (84) [Jaarboek uitgegeven door het Koninklijk Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur en de Fryske Akademy], 159-180
‘Reis troch in ûnfolsleine doetiid. Oer in biografy fan J.H. Halbertsma.’ In Philologia Frisica Anno 2002 [lêzingen fan it sechtjinde Frysk filologekongres 11, 12 en 13 desimber 2002], (Leeuwarden/Ljouwert, 2003), 99-117
‘Joast Halbertsma en graaf Carlo Ottavio Castiglioni: meer dan een oppervlakkige flirt?’ In R. H. Bremmer Jr., L.G. Jansma, P. Visser (ed.) Speculum Frisicum. [Stúdzjes oanbean oan Philippus H. Breuker] (Ljouwert/Leiden: Fryske Akademy), 2001, 227-240
Essays en beschouwende artikelen (een selectie)
‘Spegelskrift’ – voordracht over Fries proza uit de jaren 2000-2010. Gehouden op 25 januari 2011 in Tresoar (Leeuwarden). Gepubliceerd op de website www.sirkwy.nl en als hoorcollege op cd verkrijgbaar.
‘Visie en ondernemingszin’ Het dagboekenarchief van Pieve santo Stefano’ In Biografie Bulletin Zomer 2010, 4-9
‘Innig verstrengeld. De biografie en de toekomstige geesteswetenschappen’ In Biografie Bulletin Voorjaar 2010, 23-29
‘Leafdedea van Homme Eernstma’ In Bulletin Vereniging van Letterkundigen 2009 Nr. 3, 18-19
‘Esther Gerritsen: Worstelingen met (on)zekere afloop’ In Boekdelen Essays [een uitgave van Biblion] Nr 2 (2008), 9-17
‘Nieuwe perspectieven in de Friese literatuur’ In Nieuwsbrief Letteren nr 10-1 (najaar 2001), 2-6
‘Histoire de Vertumnus et de Pomona au pays des Phynances’ of Wibe en Eabeltsje yn Jildlân’ In Hjir (Frysk literêr tydskrift) jrg 30 No. 6 (december 2001), 21-26 [over H. Eernstma Leafdedea]
‘Jo Smit en oare einefûgels’ In Hjir (Frysk literêr tydskrift) jrg 30 (febr 2001) No.1, 33-39 [over het proza van Jo Smit]
‘Dumny’s en dichters mei de galle foar de dokter’ In Hjir (Frysk literêr tydskrift) jrg. 31, No. 6 (december 2002), 44-57 [over de gebroeders Halbertsma en François Haverschmidt]
‘D.A. Tamminga: de dichter yn ’e spagaat’ en ‘De ûnderstelde travesty fan D. Tamminga en Ed Hoornik’ In Hjir (Frysk literêr tydskrift) jrg 29 No’s 2 en 3 (februari en april 2000), 10-14 en 14-22 [Over D. Tamminga It griene jier]
‘Us heit: in kalvinist út Bacchus’ skaai. Oer Willem van Haren en syn Friso’ In Hjir (Frysk literêr tydskrift) jrg 29 No. 6 (december 2000), 4-15
‘Ceci n’est pas un roman hagois’ In Hjir (Frysk literïr tydskrift) jrg 27 No. 5 (oktober 1998), 28-33 en No. 6 (december 1998), 15-21 [Over Homme Eernstma Roman hagois]
Recensies literair werk (een selectie)
‘Kijk mij eens!’ In Boekdelen Dossier [een uitgave van Biblion] Jrg 5 (2010) Nr. 1 (april), 12-13 [over Orhan Pamuk Het museum van de onschuld]
‘Proza waaruit je niet kunt ontsnappen’ In Boekdelen Dossier [een uitgave van Biblion] Jrg 5 (2010) Nr. 2 (oktober), 14-15 [over Sherko Fatah We gaan als het donker wordt]
‘Onversneden eenzaamheid’ In Boekdelen [een uitgave van Biblion] Jrg 9 (2009) Nr. 2 (juni), 26 [over Paolo Giordano De eenzaamheid van de priemgetallen]
‘Bocht na bocht’ In Boekdelen Dossier [een uitgave van Biblion] Jrg 3 (2008) Nr. 2 (oktober), 12-13 [over Alessandro Baricco Dit verhaal]
‘Een zeldzaam vrolijke tragedie’ In Boekdelen Dossier [een uitgave van Biblion] Jrg 2 (2007) Nr 1 (mei), 16-17 [over Sandro Veronesi Kalme chaos]
‘Prakkesaasjes oer it hjoeddeistich proaza’ In Hjir (Frysk literêr tydskrift) jrg 30 No. 4 ( augustus 2001), 3-7 [over Libbe Leistra Reinwetter op ’e stêd]
‘Een verhalenverteller die vragen stelt’ In Het Trage Vuur (Tijdschrift voor Chinese literatuur) (okt 1997) No. 3, 89-90 [over Spannend spel van Wang Shuo]
‘Het gewelddadige raadsel van Su Tong’ In Het Trage Vuur (Tijdschrift voor Chinese literatuur) (dec 1990), No. 9, 84-86 [over Drie lantaarns Een novelle van Su Tong]
Vertalingen
Hoofdstuk V Liefdedood In Homme Eernstma Liefdedood (2013), digitale publicatie op dbnl.org
‘Willensmoed betsjoend’ (vertaling) In Ensafh (Frysk literêr tydskrift) jrg 1, No. 1 (februari 2009), 54-59 [een hoofdstuk uit Primo Levi Chiave a stella]
‘Hûs fan frjemd’ (vertaling) In Hjir (Frysk literêr tydskrift) jrg. 29, No. 1 (febr 2000), 24-26, No. 2 (april 2000), 36-39, No. 3 (juni 2000), 31-34 [hoofdstukken uit Silvio d’Arzo Casa d’altri]
‘Foar de San Guido’ (vertaling) In Hjir (Frysk literêr tydskrift) jrg. 28 (nov 1999), No. 5, 17-21 [een gedicht van Giosué Carducci]
met D. Knelange ‘Op zo’n moment’ In Nieuw Wereldtijdschrift 1994, No 2, 12-15 [vertaling van Silvio D’Arzo ‘Un minuto così’]